به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، در فهرست حاضر به معرفی ۱۳۰۰ نسخه برابر با ۲۰۹۱ رساله از رساله‌های علوم عقلی اسلامی پرداخته‌ایم که این تصاویر از حدود ۱۵۰ مرکز نگهداری نسخ خطی داخل و خارج از کشور تهیه شده است و هم‌اکنون تصاویر این نسخه‌ها در کتابخانه تخصصی مرکز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی موجود است. برخی از این رساله‌ها، ویژگی‌های ممتاز و ارزشمندی دارند که در ادامه بدان‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. نسخه‌های نادر از نظرِ مؤلف و ناموجود بودن در ایران
ابن‌غانم، عبدالسلام بن احمد (ف. ۶۷۸) : الروض الأنیق فی الوعظ الرشیق در کتابخانه اسکوریال (نسخه ۵/۱۸۳۸)
ابن‌مکتوم، ابومحمد تاج‌الدین احمد بن عبدالقادر قیسی (۶۸۲-۷۴۹) : الدر اللقیط والبحر المحیط در کتابخانه ولی‌الدین (نسخه‌های ۱۷۰۷ و ۱۷۰۸)
همو: الدر اللقیط والبحر المحیط در کتابخانه ملت (نسخه ۱۸۳۲)
نامعلوم (زنده در ۸۵۲) : إحیاء علوم الدین (تلخیص) در کتابخانه اسکوریال (نسخه ۱۸۲۷)
کافیجی، محمد بن سلیمان (۷۸۸-۸۷۹) : النزهة فی روضة الروح والنفس در کتابخانه حرم مکی (نسخه ۱/۱۷۱۷)
همو: الروح در کتابخانه حرم مکی (نسخه ۲/۱۷۱۷)
دشتکی، منصور بن محمد (ف. ۹۴۸): مطلع العرفان وفاتحة البیان وخاتمة البرهان (؟) (شرح أثولوجیای فلوطین) (نسخه ۴/۱۷۲۲) در دانشگاه پرینستون
کرمی، مرعی بن یوسف (ف. ۱۰۳۳): نزهـة نفوس الأخیـار ومطلع شوارق الأنوار (نسخه ۱۸۵۶) در دانشگاه الأزهر
۲. برخی نسخه‌های خاص ازنظرِ کتابت به دست مؤلف
نور العین، تألیف و مکتوب به خط علی بن عطیة بن حسن بن محمد بن حداد علوان حموی هیتی (۸۷۳-۹۳۶) در بیست‌وسوم یا بیست‌وچهارم جمادی‌الأول ۹۲۴ (نسخه ۲۰۳۲)
درّ التمام فی تاریخ خروج مهدی (عج)، تألیف و مکتوب به خط محمد بن پاینده ساوه‌ای (زنده در ۹۷۹) در یکشنبه چهاردهم رجب ۹۷۹ (نسخه ۴/۲۴۴۶)
ریاض المؤمنین، تألیف و مکتوب به خط حسین اردبیلی (زنده در ۱۰۵۸) در ذیقعده ۱۰۵۸ (نسخه ۲۳۴۳)
فتوح عقائد أهل الیقین، تألیف و مکتوب به خط عبدالرحمان فتح‌محمد بن عین‌العرفا (زنده در ۱۰۶۰) در پنجشنبه چهارم رمضان ۱۰۶۰ (نسخه ۲۵۳۰)
حاشیة حل المشکلات الإشارات، تألیف و مکتوب به خط محمدباقر بن محمدمؤمن محقق سبزواری (۱۰۱۷-۱۰۹۰) در دوشنبه دوازدهم ذیعقده ۱۰۷۵ (نسخه ۲۶۰۸)
مناهج الوصول فی تفسیر آیات الأصول، تألیف و مکتوب به خط ابوالحسن بن محمدابراهیم طبیب شیرازی (زنده در ۱۱۰۳) در ظهر روز پنجشنبه دهم جمادی‌الآخر ۱۱۰۳ (نسخه ۲۵۵۲)
شرح آداب البحث، تألیف و مکتوب به خط یوسف بن سالم بن احمد حنفی (ف. ۱۱۷۸) در ۱۱۴۰ (نسخه ۲۶۵۰)
معرفة الولی فی تبعیة النبی، تألیف و مکتوب به خط محمدخلیل بن محمدشریف (زنده در ۱۱۴۶) در سه‌شنبه ششم ربیع‌الثانی ۱۱۴۶ (نسخه ۲۲۱۱)
عوالم العلوم والمعارف والأحوال من الآیات والأخبار والأقوال، تألیف و مکتوب به خط عبداﷲ بن نوراﷲ بحرانی (زنده در ۱۱۵۰) در پنجشنبه هشتم جمادی‌الأول ۱۱۵۰ (نسخه ۲۹۳۱)
منحة الوهاب علی بهجة الأحباب، تألیف و مکتوب به خط مصطفی بن محمد صفوی قلعاوی (ف. ۱۲۳۰) در ۱۱۹۱ (نسخه ۲۷۰۰)
نور الهدایة، تألیف و مکتوب به خط روح‌اﷲ بن محمدروشن کورکفوری (زنده در ۱۱۹۲) در ۱۱۹۲ (نسخه ۲۶۲۸)
[سیروسلوک]، تألیف و مکتوب به خط عبدالصمد بن محمدحسین همدانی (ف. ۱۲۱۶) در بیست‌وچهارم رجب ۱۲۰۶ (۱۹۴۴)
إرشاد البشر فی شرح الباب الحادی‌عشر، تألیف و مکتوب به خط سلیمان بن احمد آل‌عبدالجبار قطیفی (ف. ۱۲۶۶) در سه‌شنبه بیست‌ویکم جمادی‌الأول ۱۲۳۰ (نسخه ۳/۲۱۶۲)
نوادر العقائد، تألیف و مکتوب به خط ابوتراب بن حسین قزوینی (زنده در ۱۲۶۲) در شنبه شانزدهم ربیع‌الأول ۱۲۶۲ (نسخه ۱/۱۸۰۸)
کحل الجواهر فی کیفیة علم الإمام، تألیف و مکتوب به خط عبدالرحیم اصفهانی در ۱۲۴۷ (نسخه ۲/۲۰۰۵)
یقین الرجعات، تألیف و مکتوب به خط احمد بن حسن بن اسماعیل (زنده در ۱۲۷۷) در چهارشنبه پانزدهم ربیع‌الثانی ۱۲۷۷ (نسخه ۲۲۹۹)
المقاصد العلیة فی تنقیح جملة من الأدلة الشرعیة، تألیف و مکتوب به خط هروی، محمدتقی بن حسینعلی (۱۲۱۷-۱۲۹۹) در اول ربیع‌الثانی ۱۲۸۰ (نسخه ۲۹۹۸)
مفاتیح الغیب، تألیف و مکتوب به خط محمدتقی بن محمد نیر ممقانی (زنده در ۱۲۸۴) در شنبه هفدهم ربیع‌الأول ۱۲۸۴ (نسخه ۱۸۵۷)
العقد الوفی لشرح ملاحنفی، تألیف و مکتوب به خط سلیم بن ابی‌فراج بشری (ف. ۱۳۳۵) در صبح دوشنبه دوازدهم جمادی‌الثانی ۱۲۸۸ (نسخه ۲۶۶۹)
اثبات سلسله طولیه و مراتب ثمانیه، تألیف و مکتوب به خط حسین بن محمد مامقانی (زنده در ۱۲۹۲) در ذیحجه ۱۲۹۲ (نسخه ۱۷۲۴)
النجم الثاقب فی أحوال الإمام الغائب h، تألیف و مکتوب به خط حسین بن محمدتقی نوری (۱۲۵۴-۱۳۲۰) در چهاردهم ذیقعده ۱۳۰۳ (نسخه ۲۳۲۵)
الکتاب المسطور فی شرح الرق المنشور، تألیف و مکتوب به خط مهدی بن خلیل حسینی حائری (۱۲۵۰-۱۳۱۸) در چهارشنبه دوازدهم صفر۱۳۰۶ (نسخه ۱۹۹۰)
کشف الأستار عن وجه الغائب عن الأبصار، تألیف و مکتوب به خط حسین بن محمدتقی نوری (۱۲۵۴-۱۳۲۰) در نهم جمادی‌الآخر ۱۳۱۷ (نسخه ۲۲۰۸)
شرح دعاء السمات، تألیف و مکتوب به خط مصطفی بن احمد حسینی (زنده در ۱۳۴۱) در نیمه شوال ۱۳۴۱ (نسخه ۲۷۹۲)
الرد علی اللمعة الإلهیة فی الأدلة الإجمالیة، تألیف و مکتوب به خط هادی بن عباس آل‌کاشف‌الغطاء در بیست‌وهفتم ربیع‌الثانی ۱۳۶۰ (نسخه ۲/۲۰۳۶)
بشارة المصطفی a فی إثبات المهدی المرتجی، تألیف و مکتوب به خط ولی‌اﷲ بن هاشم اشراقی سرابی (۱۲۸۷-۱۳۵۰ ش) در شب دهم شوال ۱۳۹۲ (نسخه ۲۵۵۳)
۳. نسخه‌های خاص ازنظرِ تاریخ کتابت
الإمامة والسیاسة: ابن‌قُتَیبه، ابومحمد عبداﷲ بن مسلم دینوری (۲۱۳-۲۷۶)، مکتوب در قرن ۳ (نسخه ۲۰۶۸)
إلجام العوام عن علم الکلام: غزالی، محمد بن محمد (۴۵۰-۵۰۵)، مکتوب در نیمه شعبان ۵۰۹ (نسخه ۱/۲۰۱۱)
المنقذ من الضلال والمفصح عن الأحوال: غزالی، محمد بن محمد (۴۵۰-۵۰۵)، مکتوب در صبح جمعه هفتم شوال ۵۰۹ (نسخه ۲/۲۰۱۱)
فیصل التفرقة بین الإسلام والزندقة: غزالی، محمد بن محمد (۴۵۰-۵۰۵)، مکتوب در صبح چهارشنبه‌ای از ذیقعده ۵۰۹ (نسخه ۳/۲۰۱۱)
الاقتصاد فی الاعتقاد: غزالی، محمد بن محمد (۴۵۰-۵۰۵)، مکتوب در صفر ۵۴۳ (نسخه ۱/۱۹۸۵)
غریب القرآن: سجستانی، محمد بن عزیز (ف. ۳۳۰)، مکتوب در جمعه اول ظهر بیستم صفر ۵۴۶ (نسخه ۲۲۲۲)
غرر الفرائد ودرر القلائد: علم‌الهدی، علی بن حسین (۳۵۵-۴۳۶)، مکتوب در محرم ۵۶۷ (نسخه ۱۸۸۴)
فضائل القرآن وما جاء فیه من الفضل والسنة فی ذلک: فریابی، جعفر بن محمد (۲۰۷-۳۰۰)، مکتوب در دهم ذیحجه ۵۶۷ (نسخه ۲۶۱۶)
الإشارة فی أصول الکلام: فخر رازی، محمد بن عمر (۵۴۴-۶۰۶)، مکتوب در ذیقعده ۵۸۸ (نسخه ۱/۱۹۷۲)
نهج‌البلاغه: علی بن ابی‌طالب s (ف. ۴۰)، مکتوب در ربیع‌الأول و الآخر ۵۹۰ (؟) (نسخه ۲۷۱۱)
الأربعین: ابوالخیر قزوینی، احمد بن اسماعیل بن یوسف بن محمد بن عباس، مکتوب در هفدهم محرم ۵۹۸ (نسخه ۲۴۸۵)
المختار من کتب الأخبار: نامعلوم، مکتوب در ۶۰۰ تا ۶۵۰ (نسخه ۲۷۹۳)
الاقتصاد فی الاعتقاد: غزالی، محمد بن محمد (۴۵۰-۵۰۵)، مکتوب در جمعه چهارم صفر ۶۰۱ (نسخه ۲۴۸۱)
تفسیر الفاتحة: ابن‌اقلیشی، احمد بن معد (ف. ۵۵۰)، مکتوب در نیمه شوال ۶۲۷ (نسخه ۱۸۹۲)
اعتلال القلوب: خرائطی، محمد بن جعفر (۲۴۰-۳۲۷)، مکتوب در ۶۵۴ (نسخه ۱۸۲۳)
شجرة المعارف والأحوال وصالح الأقوال والأعمال: ابن‌عبدالسلام، عبدالعزیز بن عبدالسلام (۵۷۷-۶۶۰)، مکتوب در نهم ربیع‌الأول ۶۵۵ (نسخه ۱/۱۸۷۶)
الإشارات والتنبیهات: ابن‌سینا، حسین بن عبداﷲ (۳۷۰-۴۲۸)، مکتوب در ۶۷۰ یا ۶۷۲ (نسخه ۲۲۲۴)
أطباق الذهب فی المواعظ والخطب: شقروه، عبدالمؤمن بن هبةاﷲ (ف. ۵۹۸)، مکتوب در دوشنبه بیست‌وسوم صفر ۶۷۳ (نسخه ۷/۲۰۷۶)
مثنوی معنوی: مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد (۶۰۴-۶۷۲)، مکتوب در دوشنبه‌ای از رجب ۶۷۷ (نسخه ۲۳۸۶)
مصباح الأرواح: بردسیری کرمانی، محمد بن ایل‌طغان (ف. ۶۳۵)، مکتوب در پنجشنبه دهم محرم ۶۸۰ (نسخه ۲۷۸۷)
الفروق وهی مأة وأربعة وستون فرقاً: حکیم ترمذی، محمد بن علی (ف. ۳۲۰؟)، مکتوب در آخر جمادی‌الأول ۶۸۰ (نسخه ۲۸۷۴)
نهج‌البلاغه: علی بن ابی‌طالب s (ف. ۴۰)، مکتوب در شوال ۶۸۴ (نسخه ۲۷۱۶)
تفسیر ابن‌ابی‌مریم: ابن‌ابی‌مریم، ابوعبداﷲ نصر بن علی بن محمد شیرازی فارسی (۴۴۸-۵۶۵)، مکتوب در چهارشنبه بیست‌ودوم رجب ۶۹۰ (نسخه ۲۱۱۱)
رسالة فی علم المناظرة: نامعلوم، مکتوب در ظهر جمعه‌ای از اواسط ربیع‌الأول ۶۹۴ (نسخه ۲۴۱۵)
تاج القصائد وسراج العقائد: هروی، عبدالواسع بن عبدالرشید (زنده قبل از ۶۹۵)، مکتوب در جمادی‌الاولی ۶۹۵ (نسخه ۲۱۸۸)
أسرار التوحید فی مقامات الشیخ أبی‌سعید: میهنی، محمد بن منور (قرن ۶)، مکتوب در ۷۰۰ (نسخه ۲۷۹۱)
أسرار التوحید فی مقامات الشیخ أبی‌سعید: میهنی، محمد بن منور (قرن ۶)، مکتوب در چاشتگاه دوم ماه رمضان ۷۰۱ (نسخه ۲۷۹۰)
۴. مجموعه رساله‌های خاص از اَعلام علوم عقلی
ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (۶۶۱-۷۲۸)، ۳۱ رساله
ابن‌سینا، حسین بن عبداﷲ (۳۷۰-۴۲۸)، ۳۷ رساله
ابن‌عربی، محمد بن علی (۵۶۰-۶۳۸)، ۲۵ رساله
ابن‌کمال‌پاشا، احمد بن سلیمان (۸۷۳-۹۴۰)، ۵۱ رساله
انقروی، اسماعیل بن احمد (ف. ۱۰۴۱؟)، ۱۳ رساله
باباافضل کاشانی، محمد بن حسین (ف. ۶۶۷؟)، ۱۲ رساله
جامی، عبدالرحمان بن احمد (۸۱۷-۸۹۸)، ۱۳ رساله
دوانی، محمد بن اسعد (۸۳۰-۹۰۸)، ۱۸ رساله
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌بکر (۸۴۹-۹۱۱)، ۳۴ رساله
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۹۷۹-۱۰۵۰)، ۱۸ رساله
غزالی، محمد بن محمد (۴۵۰-۵۰۵)، ۱۵ رساله
فارابی، محمد بن محمد (۲۶۰؟ -۳۳۹)، ۱۰ رساله
فانی شیرازی دهدار، محمد بن محمود (۹۴۷-۱۰۱۶)، ۱۲ رساله
فخر رازی، محمد بن عمر (۵۴۴-۶۰۶)، ۱۱ رساله
کرمانی، محمدکریم بن ابراهیم (۱۲۲۵-۱۲۸۸)، ۱۶ رساله
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (۵۹۷-۶۷۲)، ۱۴ رساله
نعمت‌اﷲ ولی، نعمت‌اﷲ بن عبداﷲ (۷۳۰-۸۳۴)، ۸۴ رساله
۳۱۳/۱۷
نظر شما